Waarschijnlijk herken je wel het fijne gevoel waarbij je in een team prettig samenwerkte en hierdoor goede prestaties bereikte. Andersom heb je je misschien ook weleens afgevraagd wat de reden is waarom het ene team wel goed samenwerkt en het andere niet? Dr. Belbin deed jarenlang onderzoek naar de effectiviteit van managementteams. Zijn ‘Belbin-teamrolmodel’ is inmiddels niet meer weg te denken als het gaat om de samenwerking en productiviteit van teams.
Wat is het Belbin-teamrolmodel?
Het onderzoek van dr. Belbin laat zien dat teams beter samenwerken en presteren als de verschillende teamrollen van de medewerkers in balans zijn. Dit zijn rollen die bij de medewerkers’ persoonlijkheden passen. Zo zijn er meer introverte en extraverte rollen, rollen waarbij het denken centraal staat of juist rollen die meer mens-georiënteerd zijn. Medewerkers kunnen meerdere rollen vervullen, waarbij je ziet dat de ene rol vaak beter past dan de andere. Volgens dr. Belbin onderscheiden zich binnen een succesvol team 9 teamrollen.
Dr. Belbin maakt onderscheid in de volgende teamrollen:
Welke rollen zijn geschikt volgens Belbin?
Situatieafhankelijk zijn bepaalde rollen meer of minder belangrijk voor het team. Een innovatieve organisatie is meer gebaat bij het ontdekken van nieuwe werkwijzen en challengen van de status-quo. Daar passen andere rollen bij dan in een stabiele organisatie waarbij het meer draait om kostenbeheersing (bijvoorbeeld een productieomgeving).
Dr. Belbin concludeerde dat het voor teams belangrijk is dat er onderlinge balans is tussen de verschillende rollen en persoonlijkheden van medewerkers. Teveel dezelfde persoonlijkheden leidt tot teveel dezelfde rollen. In zo’n situatie worden belangrijke andere rollen door het team niet ingevuld en leidt dit bijvoorbeeld tot onwenselijke competitie tussen teamleden.
Toepassing van Belbin’s teamrollen
In een goed presterend team zijn de rollen dus volgens Dr. Belbin in balans. Om de juiste balans hierin te vinden kunnen de volgende stappen helpen.
Stap 1: observeer het team
Ten eerste observeer je het team. Hoe presteert het? Wie doet wat, wat gebeurt er en hoe reageert men op elkaar? Kijk naar de onderlinge verhoudingen. Soms zie je bijvoorbeeld dat een secretaris meer invloed heeft dan de manager.
Stap 2: breng de situatie van de organisatie in kaart
Ten tweede breng je de situatie van je organisatie in kaart. Opereert de organisatie in een groeimarkt of is de markt stagnerend? Is de organisatie marktleider? Is overleven afhankelijk van innovatie? Op basis daarvan bepaal je welke teamrollen meer/minder belangrijk zijn.
Stap 3: breng de persoonlijkheden van je medewerkers in kaart
Ten derde voer je een onderzoek uit naar de persoonlijkheden van je medewerkers. Hiervoor biedt Dr. Belbin een uitvoerige vragenlijst die online afgenomen kan worden. Ook zijn er verschillende (kaart)spellen te spelen met het team.
Zodoende worden de voorkeursrollen van je medewerkers zichtbaar. Let op: het gaat om voorkeursgedragingen, mensen kunnen meerdere rollen op zich nemen. Bespreek de top-3 uitkomsten met de medewerkers en het team. Herkennen zij zich hierin?
Stap 4: een helder totaalbeeld
Ten vierde, op basis van alle bevindingen en uitkomsten krijg je een helder beeld van de prestaties van het team, de situatie van je organisatie, de onderlinge verhoudingen en de aanwezige teamrollen. Dit totaalbeeld geeft je handvatten wat je kunt doen om de samenwerking en prestaties van je team te verbeteren.
Concludeer je aan de hand van dit totaalbeeld dat er onbalans is in de teamrollen? Kijk dan of je een medewerker kunt stimuleren om een andere rol op te pakken. Wanneer persoonlijkheden volledig ontbreken, helpt dit inzicht om gerichter een passend teamlid te vinden.
Tot slot…
Het helpt om de Belbin-methode transparant uit te voeren samen met het team. Het gaat om het verbeteren van de teamprestaties, maar vooral ook om de onderlinge samenwerking prettiger te laten verlopen. Zorg in alle gevallen voor voldoende draagvlak en goede communicatie.
Interventie in het gedrag en samenwerking binnen een team is niet gemakkelijk. Zeker niet wanneer een team al lange tijd samenwerkt. Wees je daarvan bewust van en neem je tijd. Vaak helpt het ook om hulp te vragen van iemand die buiten het team staat.
Ik ben benieuwd naar jouw ervaring met de Belbin-teamrollen!